Ο τραυλισμός δεν παρουσιάζεται με την ίδια μορφή σε όλα τα παιδιά της ίδιας ηλικίας. Σας συνιστούμε, λοιπόν, να διαβάσετε ολόκληρο το φυλλάδιο για να επιλέξετε τα στοιχεία που αρμόζουν στην περίπτωση του παιδιού σας. Οι περισσότερες από τις υποδείξεις είναι χρήσιμες για όλα τα παιδιά. Ίσως χρειαστεί να αλλάξετε τη μέθοδο διδασκαλίας ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος στιγματισμού του παιδιού που τραυλίζει. Συνεργασία με έναν/ μία λογοπεδικό συνιστάται σε αυτές τις περιπτώσεις.
ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΠΑΙΔΙ
Πολλά μικρά παιδιά παρουσιάζουν μερικές φορές δυσκολίες στη ροή του λόγου ειδικά όταν βρίσκονται υπό πίεση. Δεν υπάρχει σαφής διαχωρισμός ανάμεσα στη φυσιολογική δυσκολία στη ροή του λόγου και στο τραυλισμό, αν και υπάρχουν μεμονωμένα χαρακτηριστικά που αντιστοιχούν σε καθεμιά από τις δύο κατηγορίες.
Οι φυσιολογικές δυσκολίες στη ροή του λόγου είναι συνήθως χαλαρές επαναλήψεις συχνά ολόκληρων λέξεων είτε στην αρχή είτε στο τέλος μιας φράσης. Αυτές οι διακοπές γίνονται πιο έντονες όταν το παιδί είναι πολύ κουρασμένο, αναστατωμένο, νευρικό ή συγκινημένο.
Υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος να αναπτυχθεί τραυλισμός όταν το παιδί συχνά «κολλάει» σε λέξεις, επιμηκύνει ή επαναλαμβάνει μέρη λέξεων ή καταβάλλει υπερβολική προσπάθεια για να τις ολοκληρώσει. Είναι επίσης ανησυχητικό όταν το ίδιο το παιδί αντιλαμβάνεται και αναστατώνεται από τις δυσκολίες που συναντά στην ομιλία του.
Ωστόσο, δεν είναι εύκολο να βεβαιώσουμε εάν το παιδί τραυλίζει ή όχι γιατί οι δυσκολίες στην ομιλία μεταβάλλονται από μέρα σε μέρα και κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Γι? αυτό χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί. Αρχικά, συζητήστε με τους γονείς για την ομιλία του παιδιού ώστε να εξακριβώσετε εάν οι ίδιες δυσκολίες παρουσιάζονται στο σπίτι. Σ? αυτή την περίπτωση, μπορείτε να ενημερώσετε τους γονείς για τη δυνατότητα συνεργασίας με έναν/ μία λογοπεδικό. Παράλληλα, μπορείτε από την πλευρά σας να βοηθήσετε το παιδί λαμβάνοντας υπόψη κάποιους βασικούς παράγοντες.
Μιλάτε πιο αργά ώστε τα παιδιά να καταλάβουν ότι υπάρχει πλεόνασμα χρόνου. Όταν εσείς οι ίδιοι μιλάτε πιο αργά βοηθάτε το παιδί που τραυλίζει, χωρίς να επικεντρώσετε άμεσα την προσοχή σας στον τραυλισμό.
Προσπαθήστε να έρθετε στο ίδιο επίπεδο με το παιδί σωματικά και χρησιμοποιείτε μια γλώσσα που μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητή.
Μειώστε τον αριθμό των ερωτήσεων που κάνετε. Αν χρειάζεστε πληροφορίες από ένα παιδί που τραυλίζει, μπορείτε να διατυπώσετε την ερώτησή σας δίνοντας του κάποια επιλογή, π.χ. «Συνέβη κατά τη διάρκεια του μαθήματος ή στο διάλειμμα;» Ερωτήσεις με την μορφή επιλογών διευκολύνουν όλα τα παιδιά με προβλήματα στο σχηματισμό προτάσεων.
Μπορούμε να δείξουμε στο παιδί ότι του συμπαραστεκόμαστε βοηθώντας το να εκφράσει τα συναισθήματά του, π.χ. «Καταλαβαίνω ότι είσαι πολύ εκνευρισμένος». Σχόλια που αφορούν συγκεκριμένες λέξεις ή ήχους που δυσκόλεψαν το παιδί σε βοηθούν.
Υπάρχουν μερικές συνθήκες ομιλίας κάτω από τις οποίες το παιδί έχει μεγαλύτερη ευχέρεια στο λόγο:
Όταν μιλάει ταυτόχρονα με κάποιον άλλο
Όταν απαγγέλλει γνωστές σειρές όπως οι μέρες της εβδομάδας ή οι αριθμοί
Όταν τραγουδάει ή λέει γνωστές λέξεις με ρυθμό όπως στην ποίηση
Όταν χρησιμοποιεί κινήσεις στην ομιλία
Σε γενικές γραμμές η ενασχόληση των παιδιών με υλικό που είναι γνωστό μειώνει το άγχος επικοινωνίας.
Πρέπει επίσης να έχουμε υπόψη μας κάποιες συνθήκες που είναι πιθανό να επιδράσουν αρνητικά στην ομιλία του παιδιού, ώστε να τις αποφεύγουμε:
Η βιασύνη όταν πρόκειται το παιδί να ολοκληρώσει λέξη ή πρόταση
Η διακοπή του λόγου του παιδιού από τρίτους
Η προσπάθειά του να μιλήσει κάτω από ανταγωνιστικές συνθήκες
Ο φόβος για τις συνέπειες όσων θα ειπωθούν
Η έκφραση περίπλοκων ιδεών
Η χρήση καινούριου λεξιλογίου και συντακτικών δομών
Οι παράγοντες που αυξάνουν ή μειώνουν την ευχέρεια του λόγου θα μας δώσουν μερικές ιδέες για το πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί.
Πολλά παιδιά έχουν περιόδους ευφράδειας κατά τις οποίες είναι καλό να προσφέρουμε ευκαιρίες για τη βελτίωση του προφορικού λόγου.
Μερικά παιδιά χρειάζονται περισσότερη βοήθεια όταν μαθαίνουν να διαβάζουν, αφού κάποια αβεβαιότητα στην ανάγνωση συγκεκριμένων λέξεων μπορεί να ενισχύσει τον τραυλισμό.
Συγκεκριμένες μέθοδοι ανάγνωσης μπορούν να ενισχύσουν την ευφράδεια, βοηθώντας το παιδί να δοκιμάσει να προφέρει μια καινούρια ή δύσκολη λέξη.
Όλα τα παιδιά έχουν μεγαλύτερη ευφράδεια όταν μιλούν για κάτι που τους ενδιαφέρει προσωπικά.
Προσπαθήστε να μη δείχνετε αμηχανία όταν το παιδί παρουσιάζει προβλήματα. Αν μπορείτε μένετε ήρεμοι, ευγενικοί και προσιτοί, υπάρχουν πιθανότητες να υποστηρίξετε το παιδί στις δυσκολίες του κατά τον ίδιο τρόπο με τον οποίον βοηθάτε στην επίλυση των προβλημάτων της καθημερινής σχολικής ζωής. Αν είστε νευρικοί μπορεί η ανησυχία του παιδιού να αυξηθεί κάνοντας έτσι την κατάσταση δυσκολότερη και για τους δυο σας.
ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΠΑΙΔΙ
Μερικές φορές είναι ξεκάθαρο όταν το παιδί έχει ξεπεράσει τα όρια της φυσιολογικής δυσκολίας στη ροή του λόγου και όταν τραυλίζει. Το παιδί μπορεί να τραυλίζει με φανερή σωματική ένταση αλλιώς μπορεί να προσπαθεί να κρύβει τη σοβαρότητα του προβλήματος αποφεύγοντας συγκεκριμένους ήχους, λέξεις ή καταστάσεις ή προσπαθώντας να κρύψει το στόμα του κατά τη διάρκεια της ομιλίας. Σ? αυτή την περίπτωση, συζητήστε το πρόβλημα με τους γονείς και τον/ την λογοπεδικό που παρακολουθεί το παιδί ώστε να υπάρχει μια κοινή προσέγγιση. Όσον αφορά τη συμμετοχή του μεγαλύτερου παιδιού στις δραστηριότητες της τάξης δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες, αλλά είναι σημαντική και πρέπει να ενθαρρύνεται, χωρίς όμως το παιδί να αισθάνεται το μόνιμο άγχος του τραυλισμού.
Απαντώντας σε ερωτήσεις
Όταν απευθύνετε ερωτήσεις στην τάξη, προσπαθήστε να μην καθυστερείτε τη σειρά του παιδιού που τραυλίζει αφού αυτό μπορεί να αυξήσει τη νευρικότητά του και τελικά τον ίδιο τον τραυλισμό. Συζητήστε με το παιδί για το πώς μπορεί γενικότερα να ανταποκρίνεται σε ερωτήσεις και διάλογους στην τάξη.
Τα παιδιά που τραυλίζουν μπορεί να χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να εκφράσουν τις ιδέες τους, συνεπώς κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων, ερωτήσεων και απαντήσεων είναι χρήσιμο ο/ η δάσκαλος να μειώνει το ρυθμό ομιλίας του/ της ώστε να δείχνει σε όλα τα παιδιά ότι δεν υπάρχει λόγος βιασύνης.
Ο/ η δάσκαλος/ α πρέπει να ενθαρρύνει το παιδί να εκφράζει τις απορίες του και να μη χρησιμοποιεί τον τραυλισμό για να καλύψει τις ελλείψεις του.
Τα παιδιά συχνά απομακρύνουν το βλέμμα τους όταν τραυλίζουν, είναι λοιπόν καλό οι δάσκαλοι/ ες να διατηρούν τη βλεμματική τους επαφή όπως ακριβώς θα έκαναν με ένα παιδί που έχει ευφράδεια.
Όταν κάποιος συμπληρώνει τις προτάσεις του παιδιού επιδρά συνήθως αρνητικά καθώς μειώνει την αυτοπεποίθηση και αυξάνει την απογοήτευσή του, ειδικά όταν οι λέξεις που επιλέγουν διαφέρουν απ΄ αυτές που θα χρησιμοποιούσε το ίδιο το παιδί.
Διαβάζοντας δυνατά
Όταν υπάρχουν ευκαιρίες για το παιδί που τραυλίζει να διαβάσει δυνατά μέσα στην τάξη, μπορεί να προτιμάει να διαβάσει ταυτόχρονα με κάποιον άλλον, καθώς έτσι θα ενισχύσει την ευφράδειά του.
Το σύστημα στην τάξη που ενθαρρύνει έναν ξεκούραστο ρυθμό διαβάσματος μπορεί να βοηθήσει το παιδί που τραυλίζει καθώς και τους αργούς ή διστακτικούς αναγνώστες.
Ίσως χρειαστεί μια σταδιακή δουλειά ώστε το παιδί να καταφέρει να διαβάσει μόνο του δυνατά μέσα στην τάξη. Διαβάζοντας μόνο στον/ ην δάσκαλο/ α ή σε άλλον ενήλικα μπορεί να προηγηθεί του διαβάσματος μπροστά σε μικρές ομάδες. Όταν το παιδί αισθάνεται έτοιμο, μπορεί να δοκιμάσει την ανάγνωση στην τάξη.
ΔΙΝΟΝΤΑΣ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΟ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΤΡΑΥΛΙΖΕΙ
Ένα παιδί που τραυλίζει μπορεί να δυσκολεύεται να πλησιάσει τους δασκάλους για τυχόν προβλήματα στο σχολείο ή να μην είναι κοινωνικό. Αν οι δάσκαλοι/ ες δουν το παιδί σε ατομικό επίπεδο η επικοινωνία κατά τη διάρκεια των μαθημάτων μπορεί να βελτιωθεί.
Το παιδί που τραυλίζει ίσως δυσκολεύεται να ξεκινήσει μια συζήτηση με έναν ενήλικα και μπορεί να ντρέπεται να αναφερθεί στο πρόβλημα του τραυλισμού ή σε άλλα τυχόν προβλήματα που παρουσιάζονται στο σχολείο. Εάν ο/ η δάσκαλος/ α βλέπει το παιδί μόνο του κατά διαστήματα θα μπορέσει να πετύχει μια καλύτερη επικοινωνία μαζί του και να συζητήσει με ευαισθησία το πρόβλημα του τραυλισμού.
Μερικές φορές δυσκολίες στην ομιλία επισκιάζουν άλλες προόδους και οδηγούν σε μείωση της αυτοπεποίθησης του παιδιού. Ο/ η δάσκαλος/ α μπορεί να εμψυχώσει το παιδί αναγνωρίζοντας την επιτυχία ή την ικανότητα να αντεπεξέλθει σε άλλες δραστηριότητες καθώς επίσης και απομακρύνοντας το επίκεντρο από τον τραυλισμό.
Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να μην πιστέψει ότι ο τραυλισμός είναι κάτι αρνητικό.
Η ευαισθητοποιημένη συζήτηση με το παιδί όσον αφορά τις αδυναμίες και τις δυνατότητές του, μπορεί να μειώσει σημαντικά το αίσθημα ανάγκης, να κρύψει τον τραυλισμό και να οδηγήσει στη μείωσή του. Όσο περισσότερο προσπαθούν τα παιδιά να εμποδίσουν τον τραυλισμό τόσο περισσότερο αυτός αυξάνεται. Όταν η ομιλία δεν τους απασχολεί είναι πιθανότερο να έχουν μεγαλύτερη ευφράδεια.
«ΠΕΙΡΑΓΜΑΤΑ»
Ένας από τους παράγοντες που κάνει τον τραυλισμό μια οδυνηρή εμπειρία είναι η ευαισθησία σε τυχόν αρνητικά σχόλια. Η ανοικτή συζήτηση του παιδιού με τον/ την δάσκαλο/ α μπορεί να ενισχύσει μια πιο ήπια αντίδραση στα πειράγματα, τα οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν, όχι σαν προσωπικά προβλήματα, αλλά να συμπεριληφθούν σε συζητήσεις και δραστηριότητες με ανάλογο θέμα. Είναι προτιμότερο τα πειράγματα να αντιμετωπιστούν πριν ακόμα λάβουν χώρα παρά αφού το παιδί έχει υποστεί τις αρνητικές τους επιπτώσεις. Ένα παιδί με λίγους φίλους είναι πιο ευάλωτο και καλό είναι να μην απομονώνεται αλλά να ενθαρρύνεται να δημιουργεί και να διατηρεί φίλους.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ
Η έμφαση των σχολείων στην προφορική γλώσσα και την επικοινωνία, μπορεί να δημιουργήσει μεγαλύτερη πίεση στο παιδί που τραυλίζει, οπότε συνίσταται η συνεργασία με έναν ειδικό- λογοπεδικό, ψυχολόγο, παιδοψυχίατρο.
Ο/ η θεραπευτής/ τρια δουλεύει άμεσα με το παιδί αλλά και έμμεσα με τους γονείς. Οι ειδικοί πρέπει να συνεργάζονται με τους/ τις δασκάλους/ ες τους στο σχολείο προκειμένου να πετύχουν από κοινού την καταλληλότερη προσέγγιση στο πρόβλημα του παιδιού με δυσκολίες επικοινωνίας.
ΑΠΟ ΤΟ: «THE ADULT WHO STAMMERS ? GUIDANCE FOR ADULT STAMMERERS ? THE ASSOCCIATION FOR STAMMERERS»
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΛΟΓΟΥ