Το παιδί ζει περισσότερο στον ενεστώτα, στο «τώρα», και γι? αυτό το λόγο, η μετατροπή των σκέψεων και των εμπειριών σε λέξεις μπορεί να του είναι δύσκολη. Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι πολλά παιδιά σκοντάφτουν και κολλάνε κατά τη μάθηση της ομιλίας.
Ο σκοπός του φυλλαδίου αυτού είναι να σας πληροφορήσει για τον τραυλισμό στα παιδιά και να προτείνει μερικές ιδέες που θα διευκολύνουν τη μάθηση της ομιλίας και θα κάνουν πιο ευχάριστη μια τόσο σημαντική εμπειρία. Όποτε είναι δυνατόν, σας συμβουλεύουμε να επικοινωνήσετε με λογοπεδικό ο/ η οποίος/ α θα συμβουλεύσει τους γονείς πως ν? αποφύγουν τον τραυλισμό στο παιδί τους.
ΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΣΤΗ ΡΟΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ
Όταν το παιδί μαθαίνει να μιλάει είναι φυσιολογικό να κάνει παύσεις, να επαναλαμβάνει λέξεις και ήχους («σε, σε ,σε παρακαλώ» ή «μα, μα, μα, μαμά»), να σταματάει και να ξαναρχίζει. Πολλά παιδιά περνάνε μια φάση με εμφανή έλλειψη φυσιολογικής ροής σε εκείνα τα χρόνια που η μάθηση της γλώσσας πραγματοποιείται με μεγάλη ταχύτητα (2-5 χρόνων) καθώς και σε στιγμές που υπάρχει πίεση για να μιλάνε καλά. Ένα παιδί που δυσκολεύεται στο σχηματισμό προτάσεων ή που δε μιλάει «καθαρά» είναι πιο ευαίσθητο στις επικοινωνιακές πιέσεις.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΤΡΑΥΛΙΣΜΟΣ
Όταν οι φυσιολογικές δυσκολίες ομιλίας λαμβάνουν χώρα τόσο συχνά ώστε να εμποδίζουν την ομιλία και να προκαλούν απελπισία στον ομιλητή ή τον ακροατή, τότε ο τραυλισμός μπορεί να εμφανισθεί. Αν χαλαρές επαναλήψεις ή τεντωμένοι ήχοι γίνονται τεταμένοι και το παιδί αγωνίζεται να τελειώσει μια λέξη, τότε μπορεί να τραυλίζει. Κι όμως υπάρχουν πολλά παιδιά που περνάνε απ? αυτή τη φάση της ομιλίας τους χωρίς να αναπτύσσουν τραυλισμό. Είναι αδύνατο να πούμε ποια παιδιά θα περάσουν απ? αυτή τη βαθμίδα τραυλισμού και ποια όχι, επομένως, είναι πάντα καλύτερο να κάνουμε ότι είναι δυνατόν για να διευκολύνουμε την ομιλία για το παιδί.
ΓΙΑΤΙ ΜΕΡΙΚΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΧΟΥΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΦΡΑΔΕΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ;
Ένα παιδί είναι πιθανό να αισθανθεί σιγουριά και ευτυχία όταν υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στις απαιτήσεις που τίθενται, στην ικανότητά του να τις υλοποιήσει και το μέγεθος της υποστήριξης που του δίνεται. Εδώ δίνονται μερικά παραδείγματα των απαιτήσεων, των δυνατοτήτων και υποστηρίξεων που μπορούν να επηρεάσουν την ομιλία.
ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
Μπορούν να προβληθούν απ? αυτά που οι άνθρωποι πράττουν ή λένε και από τι το παιδί νομίζει ότι θέλουν.
Οι άνθρωποι μπορούν να απαιτήσουν: καλή, ξεκάθαρη ομιλία, απαντήσεις σε πολλές ερωτήσεις, πληροφορίες, ενήλικη συμπεριφορά, γρήγορες αποκρίσεις.
Το παιδί θα θέλει να κάνει τα πράγματα σωστά, να ευχαριστήσει τους γονείς του και άλλους ενήλικες, να τον συμπαθούν άλλα παιδιά, να μιλάει συχνά για ανάγκες, επιθυμίες, πόνους και ευχαριστήσεις.
Οι περιστάσεις μπορεί να είναι: θορυβώδεις, τρομακτικές, συναρπαστικές, κουραστικές, ανταγωνιστικές, με διακοπές και συνεχή διάλογο.
ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Για να ομιλεί με ευφράδεια το παιδί χρειάζεται:
Να γνωρίζει πολλές λέξεις, να γνωρίζει πώς να συνδέει τις λέξεις (σύνταξη), να μπορεί να σκέφτεται γρήγορα τη «σωστή λέξη» που θα χρησιμοποιήσει ή τη σωστή πρόταση ώστε να εκφράσει αυτό που εννοεί, να ακούει και να καταλαβαίνει αυτό που του λένε οι άλλοι, να μάθει ποιοι φθόγγοι χρησιμοποιούνται στη γλώσσα του και πως σχηματίζονται λέξεις απ? αυτούς.
Τα παιδιά πρέπει να αναπτύξουν μηχανικές γνώσεις ώστε να μπορούν να αντιγράφουν τους ήχους που οι άλλοι χρησιμοποιούν για να γίνουν κατανοητοί, να συγχρονίζουν όλους τους μύες που χρησιμοποιούνται για την αναπνοή και την ομιλία, να ελέγχουν όλους τους μύες ώστε να κινούνται γρήγορα και ομαλά απ΄ τον έναν ήχο στον επόμενο.
Οι ικανότητες αυτές επηρεάζονται από το πώς αισθάνεται το παιδί και από τις απαιτήσεις του περιβάλλοντός του.
ΚΛΗΡΟΝΟΜΕΙΤΑΙ Ο ΤΡΑΥΛΙΣΜΟΣ;
Απ? όσο γνωρίζουμε δεν είναι τόσο ο τραυλισμός που κληρονομείται, αλλά μάλλον συγκεκριμένα σχέδια εκμάθησης ομιλίας και συγκεκριμένα δυνατά και αδύνατα σημεία σε διάφορες περιοχές της ομιλητικής ικανότητας. Όταν το παιδί έχει αναπτύξει τη βασική γλώσσα και άρθρωσή του, του είναι πιο εύκολο ν΄ αντιμετωπίζει πολύπλοκες ιδέες και επικοινωνιακές πιέσεις.
ΠΩΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΕΤΑΙ Ο ΤΡΑΥΛΙΣΜΟΣ;
Όταν το παιδί δεν είναι αρκετά ώριμο να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις του περιβάλλοντός του, αυξάνονται οι δυσκολίες στη ροή του λόγου. Οι δυσκολίες αυτές μπορούν να μετατραπούν σε τραυλισμό, ιδιαίτερα όταν το παιδί είναι ευαίσθητο στο να αποτυγχάνει.
Μερικές σκέψεις του παιδιού χειροτερεύουν την κατάσταση π.χ.
Η σκέψη ότι είναι ντροπή ή κακό να μην μιλάει με ευφράδεια
Η συγκέντρωση στις λεπτομέρειες του μηχανισμού της ομιλίας μπορούν να οδηγήσουν σε περισσότερα λάθη ή να το κάνουν δειλό.
Η προσπάθεια που κάνει για να είναι ευφραδής μπορεί να μετατρέψει τις χαλαρές επαναλήψεις σε σφιχτούς μπλοκαρισμούς την ώρα που το παιδί προσπαθεί να πει τη λέξη.
Προσπαθώντας να εξηγήσει τον τραυλισμό, μπορεί να πιστέψει ότι φταίνε μερικές λέξεις, άνθρωποι ή καταστάσεις.
Η αποφυγή που κάνει για να μειώνει τον τραυλισμό μπορεί να οδηγήσει στο να προβλέπει τις λέξεις που θα χρησιμοποιήσει και στην αλλαγή λέξεων με αποτέλεσμα να έχει κάθε φορά λιγότερη σιγουριά στις ομιλητικές του ικανότητες.
Όταν χάνει τον έλεγχο στην ομιλία μπορεί να αισθάνεται εξευτελισμένο. Σαν κοινωνία δεν εγκρίνουμε όσους δεν μπορούν να ελέγχουν το σώμα τους. Όταν ένα παιδί αισθάνεται διαφορετικό από τα άλλα μπορεί να νιώθει απομονωμένο και μοναχικό.
ΠΟΙΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΔΥΣΚΟΛΕΥΟΥΝ ΤΗΝ ΕΥΦΡΑΔΕΙΑ;
Όταν μιλάει σε ενήλικες που μιλάνε πολύ γρήγορα.
Όταν αυτός που του μιλάει έχει το κεφάλι του πιο ψηλά και αναγκάζεται να κοιτάζει ψηλά για να δει το πρόσωπό του.
Όταν μιλάει ξέροντας ότι θα το διακόψουν.
Όταν μιλάει σε κάποιον που δεν τον ακούει.
Όταν φοβάται τις συνέπειες γι΄ αυτό που λέει.
Όταν μιλάει χωρίς διάθεση ή χωρίς να έχει κάτι να πει.
Όταν μιλάει και αισθάνεται κουρασμένο, ταραγμένο ή άρρωστο.
Όταν βιάζεται να τα πει ή προσπαθεί να εκφράσει πολύπλοκες ιδέες.
ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ;
Να το κοιτάξουμε και να έχουμε το πρόσωπό μας στο ίδιο επίπεδο με το δικό του.
Να του μιλάμε σε μία γλώσσα που καταλαβαίνει εύκολα.
Να μιλάμε για το παρόν και για πράγματα που βλέπουμε.
Να μειώνουμε τον αριθμό των ερωτήσεων που κάνουμε και να αφήνουμε το ίδιο το παιδί να ελέγχει πότε θέλει να μας πει κάτι.
Δώστε χρόνο στο παιδί σας. Μιλάτε πιο αργά και δείξτε ενδιαφέρον και προσοχή.
Αν το παιδί σας έχει μεγάλες δυσκολίες στη ροή του λόγου, μην είσαστε απαιτητικοί. Μπορείτε να γυρίσετε στα αγαπημένα του βιβλία, παιχνίδια και δραστηριότητες για να αισθανθεί τη σιγουριά που του δίνει το γνωστό.
ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΜΗΝ ΕΠΙΚΕΝΤΡΩΝΕΤΕ ΣΤΗΝ ΟΜΙΛΙΑ;
Βρείτε χρόνο για απασχόληση του παιδιού με δραστηριότητες που δεν απαιτούν ομιλία. Όταν όμως μιλάτε, προσπαθήστε να μη δείχνετε ότι σας στεναχωρεί ή σας απογοητεύει ο τρόπος ομιλίας του.
Για παράδειγμα, μπορεί να διαπιστώσετε ότι βοηθάει περισσότερο να μιλάτε εσείς πιο αργά από το να μεγαλώνετε την απογοήτευση του παιδιού λέγοντάς του να μιλάει το ίδιο πιο αργά. Μην διορθώνετε λάθη στην προφορά ή στην σύνταξη. Απλώς πείτε τη σωστή εκδοχή για να την ακούσει το παιδί σας.
Μην κατηγορείτε τον εαυτό σας, δεν προκαλέσατε εσείς τον τραυλισμό.
Προσπαθήστε να σκέφτεστε με αισιοδοξία όλους τους τρόπους με τους οποίους μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να μιλήσει με περισσότερη ευφράδεια. Το να πούμε «μην ανησυχείτε» είναι μάλλον παράλογο αφού είναι αδύνατο να μην ανησυχείτε. Παρόλα αυτά, αν παραμείνετε προσεκτικοί και ήρεμοι όταν το παιδί σας «κολλάει» στην ομιλία, τότε η θετική συμπεριφορά σας μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αισθανθεί αυτοπεποίθηση.
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΛΛΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ;
Συζητήστε με το/ τη σύντροφό σας τις συνθήκες που επηρεάζουν τη δική σας ευφράδεια και άνεση κατά τη διάρκεια της ομιλίας.
Τα παιδιά συνήθως αντιδρούν σε παρόμοιες πιέσεις. Κάντε μια λίστα με τους παράγοντες που έχουν αρνητική και θετική επίδραση στο παιδί σας.
Προσπαθήστε να εκφράσετε με λέξεις την αναστάτωση και τα δυσάρεστα συναισθήματα του παιδιού σας, αυτό θα βοηθήσει να αισθανθεί ότι το καταλαβαίνετε και του συμπαραστέκεστε. Κάντε κάποια πράγματα που μπορείτε να απολαύσετε μαζί με το παιδί σας και για τα οποία η ομιλία δεν είναι τόσο σημαντική.
Να δίνετε θάρρος στο παιδί. Ο τραυλισμός πολλές φορές μειώνει την αυτοπεποίθηση των παιδιών. Όλα υποβιβάζονται και χρωματίζονται αρνητικά μετά από μια αποτυχία στην ομιλία.
Να μειώσετε τις πιέσεις και τους περιορισμούς σε όλα τα μέλη της οικογένειας αλλά και στον ίδιο σας τον εαυτό. Μην ανησυχείτε για τους «καλούς τρόπους», δώστε το καλό παράδειγμα και το παιδί σας θα μάθει.
Κάντε οτιδήποτε ευχαριστεί το παιδί για να μιλάει ή να ακούει. Αν το παιδί σας έχει συναίσθηση του τραυλισμού του, τότε μιλήστε του τρυφερά σχετικά με το θέμα αυτό. Μερικοί ενήλικες που τραυλίζουν ένιωθαν ότι, όταν ήταν παιδιά, υπήρχε μια «συνωμοτική σιωπή» που τους έκανε να ντρέπονται για τον τραυλισμό. Μια ανοιχτή συζήτηση χωρίς κριτική μπορεί να βοηθήσει.
Προσπαθήστε να δείχνετε συνέπεια στον τρόπο αντιμετώπισης όλων των παιδιών σας. Όλοι αισθάνονται περισσότερο ασφαλείς όταν οι οικογενειακοί κανόνες είναι ξεκάθαροι. Η συνέπεια στην ώρα του ύπνου, στο φαγητό, στην πειθαρχία και άλλα, μειώνει τις συγκρούσεις και μας βοηθάει ν? αποφύγουμε περαιτέρω κούραση.
Ζητήστε τη βοήθεια ενός/ μιας λογοπεδικού. Η ηλικία του παιδιού δεν έχει σημασία. Οι περισσότεροι λογοθεραπευτές προτιμούν να δουν ολόκληρη την οικογένεια όσο νωρίτερα γίνεται, παρά αφού ο τραυλισμός έχει αναπτυχθεί και είναι δυσκολότερο ν? αντιμετωπιστεί. Οι λογοπεδικοί συχνά δουλεύουν κυρίως με τους γονείς έτσι ώστε να μην ενισχύσουν την αίσθηση του τραυλισμού στο παιδί. Ένα μεγαλύτερο παιδί ωστόσο μπορεί να συμμετέχει άμεσα στην θεραπεία.
Τέλος, συζητήστε το περιεχόμενο αυτού του φυλλαδίου με τον σύντροφό σας και με οποιονδήποτε άλλον έρχεται σε καθημερινή επαφή με το παιδί. Θυμηθείτε επίσης ότι δεν είστε εσείς οι μόνοι που ανησυχείτε για την ομιλία του παιδιού σας. Υπάρχουν και άλλοι πολλοί γονείς που κάποια στιγμή ένιωσαν τις ίδιες ανησυχίες.